Vladavina srpskog predsjednika Aleksandra Vučića se od jeseni suočava s talasom protesta neviđenih razmjera u kojem se miješa nekoliko vrsta bijesa, piše francuski portal Medijapar (Mediapart) ocenjujući da je “autoritarni režim poljuljan, a Evropljani ćute”.
„To je bez presedana od pada režima Slobodana Miloševića 2000. U nedelju se ogromna masa okupila u centru Beograda – 30.000 ljudi prema policiji, više od 100.000 prema Arhivu javnih skupova, nezavisnoj nevladinoj organizaciji. Već mjesec dana, jedan za drugim, štrajkuju svi fakulteti u Srbiji koji su okupirali sami studenata“, piše Medijar.
Zima 1996-1997. je apsolutna referenca u Srbiji. Režim Slobodana Miloševića je želeo da poništi rezultat izbora na kojima je pobijedila opozicija u svim većim gradovima zemlje, uključujući i Beograd, što je izazvalo talas revolta koji je uzdrmao cijelo srpsko društvo, podsjeća francuski sajt u opširnom tekstu o protestima u Srbije.
Posle dva mjeseca svakodnevnih demonstracija, uprkos represiji i ledenoj hladnoći koja se sručila na Balkan, vlast je konačno popustila. Ove godine je skandal izazvalo urušavanje nadstrešnice novosadske železničke stanice 1. novembra u kojem je poginulo 15 ljudi.
Stanicu, koju je obnovila jedna kineska kompanija, nekoliko mjeseci ranije su sa velikom pompom otvorili predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i mađarski premijer Viktor Orban. Novi Sad predstavlja jednu etapu na budućoj brzoj pruzi koja će povezati Beograd sa Budimpeštom i koju takođe grade kineske kompanije.
U danima posle tragedije, Novi Sad je doživeo najveće demonstracije u svojoj istoriji, na kojima su demonstranti osuđivali netransparentnost ugovora, opštu korupcijsku klimu i zatražili ostavku gradonačelnika.
Nekoliko ljudi jeste uklonjeno, ministar saobraćaja je podnieo ostavku, ali se pokret brzo proširio. Svakog dana, širom Srbije, hiljade ljudi prekidaju sve aktivnosti u 11.52, u vrijeme nesreće, odajući 15 minuta ćutanja kao znak pošte za 15 stradalih, blokirajući ulice i raskrsnice.
Ta okupljanja su često bila napadnuta od „nepoznatih“ ljudi, ponekad sa kapuljačama, uvek veoma organizovanih, uz saučesničku ravnodušnost policije. Ova nasilna represija nije učinila ništa više od širenja protesta.
Protest objedinjuje slogan „Ruke su vam krvave“.
„Svuda se improvizuju akcije. Demonstranti prekrivaju dlanove crvenom bojom prije nego što nanesu oznaku na plakate ili transparente, a crveni dlan postao je ekvivalent crnoj stisnutoj pesnici pokreta Otpor (za vreme Miloševića“, rekao je aktivista Milo, aludirajući na pokret koji je uticao na smjenu Miloševića sa vlasti u oktobru 2000. ;
Vlada se dugo odnosila prema pokretu sa prezirom, a na kraju je objavila nekoliko informacija o spornim ugovorima. Premijer Miloš Vučević osudio je pokušaj „političke destabilizacije“ koji su planirale „strane sile neprijateljske Srbiji“, čiji identitet nije precizirao.
Vučić je dan posle protesta imao telefonski razgovor sa ruskim ministrom spoljnih poslova Sergejem Lavrovom. Njih dvojica su navodno razgovarali o situaciji na Kosovu i u BiH, ali izbor datuma razgovora i pisanje u medijima o tome nisu bili slučajni, ocijenio je Medijapar.
„Iako srpski režim može da računa na podršku Moskve, teško da je podložan bilo kakvom pritisku Zapada. Predstavnici evropskih zemalja u Beogradu bili su izuzetno diskretni od početka talasa protesta“, dodao je francuski sajt.
Srbija stoga nastavlja da igra suptilno balansiranje, pokazujući svoju evropsku posvećenost, dok odbija da uvede sankcije Rusiji.
Ova naizgled neugodna pozicija do sada je išla samo u korist Vučićevim vlastima. Po osjetljivim pitanjima kao što je Kosovo, Evropljani namerno podržavaju Srbiju iz straha da će previše otići na stranu Moskve.
Ista taktička razmišljanja preovladala su i tokom poslednje posete francuskog predsjednika Emanuela Makrona (Emmanuel Macron) Beogradu, 29. i 30. avgusta. Ta posjeta je bila u znaku prodaje 12 aviona Rafala i govorilo se o „usidrenju Srbije u Evropi“.
Srpski režim ima razloga da bude zabrinut. Sindikati nastavnika su objavili opšti štrajk, pa su i srednjoškolci počeli da blokiraju svoje škole. Srednjoškolski raspust, koji je trebalo da počne tek 30. decembra, pomjeren je za nedelju dana ranije u pokušaju smirivanja protesta, ali je zemlja sada na ivici generalnog štrajka, rekao je analitičar Đorđe Vukadinović za kanal N1, prenosi Medijapar.
Prema njegovim riječima, sada se osporavaju „sve odluke Aleksandra Vučića poslednjih mjeseci i godina“. A režim bi po svaku cijenu želio da izbjegne scenario koji podrazumijeva formiranje tehničke vlade odgovorne za organizovanje izbora, koji bi se konačno odigrali bez pritisaka i kupovine glasova.
Događa se neviđeno „ujedinjene u borbi“ sa drugim pokretima, poput onih koji se protive uništavanju centra Beograda, koje je progutao megalomanski urbanistički projekat Beograd na vodi. Nekoliko nedjelja se oko jednog od glavnih mostova preko Save formirao pokret, jer taj most treba da sruši i obnovi ga jedna kineska kompanija.
Drugi razlog protesta je protivljenje eksploataciji litijuma. Eksploatacija srpskih rezervi obustavljena je pre tri godine, posle „ekološke pobune“ koja je u jesen 2021. zapalila cijelu zemlju.
Ovog ljeta je Skupština Srbije dala zeleno svetlo eksploataciji rude, tokom posjete njemačkog kancelara Olaf Šolca (Scholz). Prema mišljenju mnogih stručnjaka, Njemačka ima veće rezerve litijuma od Srbije, ali radije izbjegava da se na njenom tlu otvaraju zagađivači, što bi objasnilo zapanjujuće popuštanje Berlina i drugih prestonica Beogradu.
„Njemačka je takođe računala, ne bez cinizma, na autoritarnost srpskog režima da nametne otvaranje ovih rudnika, ali nije izvesno da će ta opklada biti dobijena. Poljoprivrednici koji odbijaju da budu uklonjeni iz rudarskih krajeva sada se bune sa krvavim dlanovima studentskog pokreta na njihovim traktorima“, dodaje Medijapar.
Podijeljena i diskreditovana, politička opozicija režimu još uvek ima ograničeni auditorijum, u Beogradu i nekoliko velikih gradova, ali sada se bune sve društvene kategorije, ruralna i urbana Srbija, naveo je francuski portal.
