Piše: Dr Joshua Stein (Univerzitet u Kalgariju)
Ruski predśednik Vladimir Putin optužen je za antisemitizam nakon tvrdnje da „etnički Jevreji” nastoje da „rastrgnu” Rusku pravoslavnu crkvu. Kontroverzne izjave ruskoga lidera, date tokom njegove godišnje konferencije za novinare 19. decembra, najnovije su od početka ruske invazije na Ukrajinu u punom obimu u nizu sličnih ispada kojima, direktno ili indirektno, targetiraju ukrajinskoga predśednika Volodimira Zelenskog, Jevrejina.
„To su ljudi bez ikakvih vjerovanja, bezbožnici. Oni su etnički Jevreji, ali da li ih je neko viđeo u sinagogi? Mislim da nije”, reče Putin tokom glavnog događaja koji se prenosio uživo na ruskoj državnoj TV i tradicionalno patraja satima. „To su ljudi bez roda i śećanja, bez korijena. Oni ne cijene ono što mi cijenimo”.
Putinovi komentari uslijedili su u trenutku kada ukrajinske vlasti nastoje da ograniče uticaj Ruske pravoslavne crkve u Ukrajini [UPC-MP], za koju se smatra da je blisko povezana sa Kremljom.
Lider Ruske pravoslavne crkve patrijarh Kiril se od 2022. pojavljuje kao otvoreni pristalica invazije, koju je nastojao da opravda na duhovnim osnovama. Njegova podrška ratu šokirala je mnoge i izazvala međunarodne kritike, a papa Franjo ga je upozorio da ne postane „Putinov dječak na oltaru”.
Mnogi komentatori su primjetili sličnost između nedavnoga napada Putina na ljude „bez korijena” i Staljinovog ranijeg progona Jevreja iz sovjetske ere kao „kosmopolite bez korijena”.
Komentari hazjanina Kremlja takođe su ponudili alarmantne odjeke najozloglašenijeg ruskog antisemitskog falsifikata — „Protokola sionskih mudraca” („Протоколы сионских мудрецов”) s početka 20. vijeka, u kojima se navodi da je jevrejska zavjera posvećena razoranju institucija putem infiltracije.
Putin i saradnici mu iz Kremlja suočili su se sa višestrukim optužbama za antisemitizam od 2022. dok su pokušavali da brane tvrdnje Moskve da „denacifikuje” Ukrajinu uprkos popularno izabranom jevrejskom predśedniku, te ulozi Ukrajine kao države istaknute destinacije za jevrejska hodočašća. Ovaj toksični trend uključuje česte napade na jevrejsko naslijeđe Zelenskog.
„Imam puno prijatelja Jevreja”, izjavi Putin u junu 2023. godine. „Kažu da Zelenski nije Jevrej, da je sramota za jevrejski narod. Ne šalim se”.
Nakon ovih komentara, Memorijalni muzej holokausta SAD optužio je ruskoga lidera da više puta koristi „antisemitske laži” kako bi opravdao invaziju na Ukrajinu. Američki zvaničnici bili su na sličan način kritični. „Jevrejstvo predśednika Zelenskog nema nikakve veze sa situacijom u Ukrajini i Putinov kontinuirani fokus na ovu temu i narativ ‘denacifikacije’ jasno ima za cilj da odvrati pažnju od agresorskog rata Rusije protiv ukrajinskoga naroda”, prokomentarisao je specijalnia izaslanica SAD za praćenje i borbu protiv antisemitizma Debora Lipštat.
Slične uvrede se redovno pojavljuju u ruskim državnim medijima pod kontrolom Kremlja, a vodeći propagandisti, poput Vladimira Solovjeva, poznati su po tome što dovode u pitanje autentičnost jevrejskoga identiteta Zelenskog.
U međuvremenu, tokom prvih mjeseci invazije u proljeće 2022. godine, ruski ministar vanjskih poslova Sergej Lavrov je odgovorio na pitanje o apsurdnosti „denacifikacije” zemlje sa jevrejskim liderom tvrdnjom da je Adolf Hitler „takođe imao jevrejsku krv”. Lavrovljeve izjave izazvale su gnjev i izraelski zvaničnici su ih označili kao „neoprostive”.
Mnogi u jevrejskoj zajednici vide najnovije Putinove zapaljive komentare kao dio širega trenda koji legitimiše antisemitske ispade i izaziva ozbiljnu zabrinutost za bezbjednost.
„Ovo je samo jedan primjer eksplicitnog virulentnog antisemitizma režima Putina, koji se pojačao nakon njegove invazije na Ukrajinu 2022. godine”, prokomentarisao je rabin Pinčes Goldšmit, predśednik Konferencije evropskih rabina i bivši glavni rabin Moskve —— koji je pobjegao iz Rusije nakon napad na Ukrajinu nakon što je bio pod pritiskom da javno podrži invaziju.
U decembru 2022. Goldšmit je upozorio na rastući antisemitizam Putinove Rusije i savjetovao Jevrejima da napušte zemlju. Goldšmit sada apeluje na međunarodnu zajednicu da se pozabavi antisemitskom retorikom koja izlazi iz Kremlja.
„Kao predstavnik jevrejskih zajednica širom Evrope i neko ko je bio primoran da napušti moj dom i zajednicu u Moskvi, pozivam Evropu i slobodni svijet da nedvosmisleno osude opasnu propagandu predśednika Putina prije no što se ona dalje širi”, naveo je on.
