Boka, pa samim tim i Herceg Novi, zbog svog specifičnog istorijskog koda zauzimaju posebno mjesto kada je u pitanju crnogorska kulturna baština, naročito ona srednjovjekovna, koja počiva na uspješnoj sintezi istočne i zapadne tradicije, rekao je predsjednik Matice crnogorske Ivan Jovović prilikom otvaranja izložbe „Crnogorsko ćirilsko štamparstvo XV i XVI vijeka“ sinoć u hercegnovskom Ogranku Matice crnogorske.
Upravo na primjeru pojave i razvoja crnogorskog srednjovjekovnog štamparstva prepoznajemo takvu matricu, s obzirom da u referentnoj literaturi i dalje egzistira naučna hipoteza da su umijeće štampe majstori iz Crnojevića štamparije savladali kod Andrije Paltašića Kotoranina, prvog poznatog štampara sa crnogorskog prostora, koji je u Veneciji krajem sedamdesetih godina XV vijeka započeo pečatanje knjiga na latinskom i grčkom jeziku – napomenuo je Jovović.
“Imajući u vidu da se na tako malom geografskom prostoru, od Crnogorskog primorja do basena Skadarskog jezera, pojavio krajem XV i početkom XVI vijeka veći broj lica koja su se bavila štamparskom djelatnošću, mišljenja smo da postoji objektivni razlog da predmetna izložba treba da inicira dublja promišljanja i istraživanja, tj. nauka treba da pruži adekvatan odgovor u pogledu pismenosti ondašnjeg društva na razmeđi XV i XVI stoljeća. Hrišćanski identitet na crnogorskom prostoru tokom medievalne faze naše istorije širio se, između ostalog, na narodnom, tj. staroslovenskom jeziku, prvo putem manuskripta nastalim u brojnim manastirskim odnosno samostanskim skriptorijumima, a kasnije štampanim izdanjima, čije autorstvo direktno ili indirektno vezujemo s ličnostima sa crnogorskog prostora”, rekao je Jovović.
Štamparska djelatost na prostoru Crne Gore krajem XV i početkom XVI vijeka predstavlja bogatu zaostavštinu koja je trajno oplemenila crnogorsku kulturnu riznicu, pri čemu treba ukazati da navedeni civilizacijski iskorak je napravljen u krajnje nepovoljim društveno-političkim okolnostima, u vrijeme osmanske invazije na Crnu Goru, istakao je Jovović u Herceg Novom, piše u saopštenju Matice.
“Takav razvoj događaja je dalekosežno izmijenio kulturološki obrazac Crne Gore u narednim stoljećima. To je uzrokovalo da se djela srednjovjekovne tehnike štampe iz Crne Gore, kao i onih štampara sa crnogorskog prostora, između ostalih, Božidara Vukovića Podgoričanina i njegovog sina Vićenca, koji su djelovali u drugim sredinama, u kratkom periodu, do kraja XVI vijeka, potisnu i izgube na tlu Crne Gore, mada bogoslužbene ćirilske knjige iz ovih štamparija nalazimo u svjetovnim i crkvenim ustanovama širom država Balkana, ali i na tlu nekadašnje Austrougarske. Kako je nasljeđe crnogorskog srednjovjekovnog ćirilskog štamparstva bilo rasuto daleko van zemlje porijekla, odlučili smo, i uspjeli u namjeri, da fragmente ovih knjiga saberemo u cjelinu, simbolički otvarajući proces vraćanja ove baštine u našu kolektivnu memoriju”, zaključio je Jovović.
Brojnoj publici se u ime Ogranka Matice crnogorske Herceg Novi obratila i Jovanka Veljović.
Izložba „Crnogorsko ćirilsko štamparstvo XV i XVI vijeka“, kojom Matica crnogorska obilježava 530 godina od štampanja „Oktoiha prvoglasnika“, od početka ove godine je predstavljena u Pragu i Novom Sadu, a izložbene panoe prilagođene učenicima Matica crnogorska darovala je i pojedinim osnovnim školama.
