Uprkos činjenici da je ,,Otvoreni Balkan“ koncipiran tako da za cilj ima stvaranje regionalnog tržišta po uzoru na EU, ova inicijativa najbolje se može opisati kao ,,misteriozna kutija“, naročito kada se uzmu u obzir politički narativ i opravdanja lidera koji je zagovaraju.
To se, između ostalog, navodi u analizi o ,,Otvorenom Balkanu“ koju je sprovela Savjetodavna grupa za javnu politiku – Balkan u Evropi (BiEPAG).
Savjetodavna grupa za javnu politiku – Balkan u Evropi je ekspertska grupa osnovana 2013. godine od strane Evropskog fonda za Balkan i Centra za studije jugoistočne Evrope, Univerziteta u Gracu. Sastoji se od istraživača sa Balkana i šire Evrope koji istražuju političke, ekonomske i socijalne trendove na Balkanu. Grupom koordiniše trenutno Florian Biber.
PARALELE
U analizi je napravljena paralela između ,,Otvorenog Balkana“ i Berlinskog procesa koji je uživao nepodijeljenu podršku na Zapadnom Balkanu.
U tom smislu, autori navode da je ,,Otvoreni Balkan“ politički polarizovao region.
On je, kako navode, započeo kao priča o „mini Šengenu“, a sada zvanično nosi naziv ,,Otvoreni Balkan“ – inicijativa koja je, u zavisnosti od toga koga pitate, nerazumna i opasna, ili nasuprot tome – neshvaćena i veoma korisna.
– Uprkos kritikama, arhitekte „Otvorenog Balkana“ – Srbija, Albanija i Sjeverna Makedonija čvrsto se drže svoje poruke o tome kako bi ovaj projekat stvorio plimu koja bi podigla sve čamce u regionu. Zagovornici OB čak naglašavajui lokalni karakter ove inicijative, napominjući da ona nije pod pokroviteljstvom spolja, što je više puta govorio Edi Rama. Na takve navode nadovezivao se i Aleksandar Vučić, naglašavajući potrebu da ljudi sa Balkana ,,shvate da treba da se povežu i rješavaju svoje probleme“ – navodi se.
Ova inicijativa u regionalnom vlasništvu, dodaju iz BiEPAG-a, promoviše se kao ključni faktor koji bi sve ekonomske benefite „Otvorenog Balkana“ preveo u prijeko potrebnu regionalnu saradnju, zasnovanu na iskrenom političkom partnerstvu između političkih elita, kao i na opštem društvenom povjerenju među narodima.
– Na sličnim stanovištima često su i Vašington i Brisel, pa je tako evropski komesar za proširenje Oliver Varhelji svojevremeno istakao da je političko rukovodstvo zemalja Zapadnog Balkana sazrelo i iskreno je u svojoj spremnosti da ostavi prošlost iza sebe i počne da radi zajedno ka budućnosti. Ipak, budućnost koju obećava „Otvoreni Balkan“ je samo želja, jer inicijativa i dalje izgleda kao kućni projekat aktuelnih državnih lidera, a ne kao zajednički strateški cilj koji uključuje sve zemlje i društva u cjelini – ocjenjuju autori analize.
Podsjećaju i da ,,Otvoreni Balkan“ prema navodima tvoraca i zagovornika, ima za cilj da obnovi slobodan protok kapitala šengenske zone, proizvoda, usluga i rada, a nema ambicije da zamijeni Berlinski proces.
Umjesto toga, deklarativni cilj ove inicijative je da Berlinski proces dopuni stvaranjem saradnje i sinergije koja bi najbolje pripremila države učesnice za članstvo u EU. Osim ove komponente, čini se da nema značajnije dodatne vrijednosti „Otvorenog Balkana“ za postojeće inicijative u regionu, stav je autora analize.
– Međutim, dok je ambicija stvaranja zajedničkog regionalnog tržišta po uzoru na jedinstveno tržište EU donekle jasna strategija, politički narativ i opravdanja koja je podupiru najbolje se mogu opisati kao „misteriozna kutija“ – koja služi za zaplet, koji koristi određenu ideju da privuče pažnju publike uskraćivanjem informacija o samom sadržaju.
SUMNJIV SADRŽAJ
I zaista, analiza o troškovima i koristima ,,Otvorenog Balkana“ koju je pripremila Crna Gora, tj. Ministarstvo evropskih poslova, jasno ukazuje na činjenice da potrebne informacije o inicijativi nije moguće naći na jednom mjestu, i da se njen sumnjiv sadržaj obično formuliše tokom netransparentnih sastanaka regionalnih lidera na marginama samita na visokom nivou – navode iz BiEPAG.
Podsjećajući na analizu MEP-a, navode i da ona jasno ukazuje da je ,,Otvoreni Balkan“ zapravo u eksperimentalnoj fazi, jer mu nedostaju strateški dokument i akcioni planovi, pravni okvir i mehanizmi za njegovu implementaciju i metodologija za mjerenje uspjeha i organ uprave koji bi sprovodio ove evaluacije i predlagao mjere.
– Dakle, kao takav, ,,Otvoreni Balkan“ je prilično zatvoren u pogledu onoga što jeste. Međutim, čak i ako ,,Otvoreni Balkan“ prevaziđe bilateralne sporazume, kroz koje trenutno i funkcioniše, i nadomjesti pomenute nedostatke, onda bi on zapravo postao inicijativa paralelna sa Berlinskim procesom. Kao i kod bilo koje druge ,,misteriozne kutije“, spekulacije o tome šta bi na kraju Open Balkan mogao da bude, ubjedljivije su od onoga što su njegovi osnivači zamislili. Uostalom, zašto i da li uopšte iko treba da vjeruje lokalnim autoritarnim liderima koji imaju iskustvo u izgradnji lične moći kroz zarobljavanje države, populizam i korupciju – piše na sajtu BiEPAG.
U analizi o inicijativi „Otvoreni Balkan“ ističu da se, posmatrajući realnost kroz svjetlo svih činjenica, postavlja pitanje šta se može dobiti od nejasne i netransparentne inicijative, koja počiva na ambicijama sumnjivih arhitekata.
Može se, kako se navodi, čak i ustvrditi da sam oblik „Otvorenog Balkana“ podriva sadržaj koji obećava – međusobno povjerenje i saradnju na Zapadnom Balkanu.
– Kako je Srbija prepoznata kao zemlja koja „Otvorenim Balkanom“ nesumnjivo najviše dobija u političkom smislu, onda i ne čudi da su Crna Gora i Bosna i Hercegovina i dalje skeptične u pogledu uskakanja u regionalni vagon, jer bi ova inicijativa mogla da se pokaže kao sredstvo za prenos meke moći, poznatije kao „srpski svet“ – stav je analize.
DESTABILIZACIJA REGIONA
Prema mišljenju BiEPAG, u svom sadašnjem obliku, Open Balkan nesumnjivo pojedinim potencijalnim članicama obećava budućnost pobjednika, dok drugima obećava budućnost gubitnika, a to, kako ističu, nije konfiguracija u kojoj bi slobodna trgovina i otvaranje novih radnih mjesta doveli do prevazilaženja nepovjerenja i prosperiteta regiona. Upravo suprotno, podstakla bi negodovanje i dodatno destabilizovanje regiona.
Kako kažu, ipak i kao „politička akrobacija“, ,,Otvoreni Balkan“ je jasna poruka EU da će Zapadni Balkan tražiti alternativne pristupe ako se nastavi njegovo zanemarivanje u kontekstu proširenja i članstva u EU.
Zbog toga se, prema njihovim riječima, kao logičan zaključak nameće da je regionalna integracija centralni element pristupanja Zapadnog Balkana EU, i taj će proces biti nastavljen.
– Međutim, stavljanje prevelikog naglaska samo na to i ulaganje velikog političkog kapitala bila bi greška. Umjesto toga, sljedeći korak u pravcu regionalne ekonomske integracije treba da se desi kao dio velikog produbljivanja ekonomske integracije Zapadnog Balkana sa Evropskom unijom -zaključuje se u analizi.
IZVOR: POBJEDA
FOTO: UGC
